Brojni naučnici procenjuju da se Zemlja nalazi na početku novog “masovnog izumiranja”, fenomena koji karakteriše nestanak vrsta u alarmantnom broju za relativno kratko vreme, ovog puta izazvanog ljudskim aktivnostima.
Prvo masovno izumiranje odigralo se pre oko 445 miliona godina. U takozvanom “ordovicijsko-silurijskom izumiranju” nestalo je između 60 i 70 odsto vrsta.
Veruje se da je do tog istrebljenja dovelo kratko ali veoma snažno ledeno doba.
U to vreme se živi svet najvećim delom nalazio u okeanima. Naučnici smatraju da je brzo formiranje glečera zamrzlo najveći deo vode na planeti i dovelo do drastičnog pada nivoa mora. Morski organizmi poput sunđera i algi su najviše stradali, kao i školjke, primitivni glavonošci i ribe bez vilica zvane ostrakodermi.
Zatim je pre oko 360 do 375 miliona godina usledilo tzv. “kasnodevonsko izumiranje”, u kom je nestalo do tri četvrtine živog sveta. Ponovo su najviše stradali morski organizmi, usled smanjenja količine kiseonika u okeanima.
Kao najverovatniji uzroci takvog razvoja događaja navode se variranje nivoa okeana, klimatske promene ili čak udar asteroida. Prema jednoj teoriji širenje kopnene vegetacije dovelo je do manjka kiseonika u vodama.
Verovatno najpoznatija žrtva “kasnodevonskog izumiranja” bili su trilobiti, artropodi koji su živeli na okeanskom dnu.
Posebno razorno bilo je “permsko-trijasko izumiranje”, pre oko 252 miliona godina. Taj period, nazvan i “majka svih izumiranja”, odneo je 95 odsto vrsta.
Izazvana po svoj prilici udarima asteroida i vulkanskom aktivnošću, ta biološka kriza je opustošila i okeane i kopno. Neki naučnici veruju da je trajala milionima godina, dok drugi smatraju da je trajala samo 200.000 godina.
To je bio jedini put da su masovno nestali insekti. Nestale su i poslednje preživele vrste trilobita, kao i neke vrste ajkula i riba. Na kopnu, istrebljeni su, pored ostalih, i mošopi, više metara dugi gmizavci biljojedi.
Naredno je usledilo “trijasko-jursko izumiranje” i nestanak 70 do 80 odsto vrsta, zbog brojnih i ne do kraja razjašnjenih razloga. Prema jednoj teoriji, okidač su bile masivne erupcije lave usled razbijanja superkontinenta Pangee, što je pratilo i oslobađanje velikih količina ugljen-dioksida koje je dovelo do brzih klimatskih promena. Iako neki naučnici sumnjaju i na asteroide, do sada nije pronađen nijedan krater.
Na prelazu iz perioda trijasa u juru nestale su brojne vrste velikih kopnenih životinja, među kojima i najveći broj arhosaurusa, predaka dinosaurusa, ali i današnjih ptica i krokodila. Istrebljen je i najveći deo vrsta džinovskih vodozemaca.
Za sada poslednje i verovatno najpoznatije masovno izumiranje desilo se na kraju perioda krede, pre 66 miliona godina, po svoj prilici zaslugom asteroida koji je udario područje današnjeg meksičkog poluostrva Jukatan i ostavio ogroman krater.
Izumrli su svi neleteći dinosaurusi, ali je na kopnu preživeo najveći broj vrsta sisara, kornjače, krokodili, žabe i ptice. U morima su opstale ajkule, morske zvezde i ježevi. Nestanak dinosaurusa je omogućio širenje sisara, koje je na kraju dovelo do nastanka homo sapijensa, vrste odgovorne za izvesno šesto masovno izumiranje.
U Parizu se održava skup naučnika i diplomata iz više od 130 zemalja koji posle 15 godina rade globalnu procenu ekosistema.
NA ZEMLJI JE BILO PET MASOVNIH IZUMIRANJA VRSTA
