Naučnici Evropskog centra za istraživanje fizike (CERN) ovih dana će pokrenuti 28 kilometara dug Veliki hadronski sudarač (LHC), mašinu koja je pronašla česticu Higsovog bozona, koji se takođe naziva “Božija čestica”.
Ovo će biti prvo lansiranje LHC-a, najvećeg svetskog akceleratora za sudare protonskih čestica, nakon što je ugašen zbog održavanja, koje je dodatno produženo zbog pandemije kovida.
LHC se nalazi ispod granice između Švajcarske i Francuske i sastoji se od skoro 28 kilometara dugog kružnog tunela. To je najveći akcelerator sudara protona, prvi put lansiran 10. septembra 2008. godine.
Ponovno pokretanje sudarača je složen proces, a iz CERN-a kažu: “Nije samo pritiskanje dugmeta”.
“Sve se odvija u atmosferi neke napetosti, nervoze”, rekla je Rende Stirenberg, zadužena za operacije u kontrolnoj sobi, za agenciju Rojters.
Potencijalni problemi mogu nastati jer se materijali mogu ‘skupiti’ pri nagloj promeni temperature od 300 stepeni, ali i zbog problema u funkcionisanju hiljada magneta koji drže milijarde čestica u čvrstom snopu dok kruže oko tunela.
Stirenberg ističe da sistem mora da funkcioniše u savršenoj harmoniji kao orkestar.
Serija sudara LHC čestica uočenih u CERN-u između 2010. i 2013. pružila je dokaz o postojanju dugo tražene čestice Higsovog bozona, za koju se smatra da je, zajedno sa njenim energetskim poljem, bila presuda za formiranje svemira nakon Velikog praska pre 13,7 milijardi godina.
Higsov bozon je dobio ime po britanskom naučniku Piteru Higsu. Od 1960. godine smatra se da bozon postoji kao deo Higsovog polja. To je hipotetički sveprisutno kvantno polje koje je odgovorno za davanje mase pojedinačnim česticama.
Fizičari koji upravljaju LHC-om fokusirani su na otkrivanje nevidljive i još neotkrivene tamne materije koja čini 84 odsto univerzuma i povezuje galaksije, ali njena priroda je još uvek nepoznata. Ako naučnici budu mogli da otkriju i opišu tamnu materiju, biće to veliko otkriće koje će doprineti razumevanju univerzuma.
“Drastično ćemo povećati broj sudara, a time i verovatnoću novih otkrića”, rekao je Stirenberg i dodao da bi sudar trebalo da funkcioniše do sledećeg gašenja koje će uslediti od 2025. do 2027. godine.
Rad akceleratora je obustavljen prvi put u februaru 2013. godine zbog čišćenja i remonta.
Otkrivanje Higsovog bozona doneo je naučnicima Fransoa Angleru i Piteru Higsu Nobelovu nagradu za fiziku 2013. godine.
„Danas u podne dva snopa protona (čestice jezgra atoma) kružila sam u suprotnim smerovima duž prstena Velikog hadronskog sudarača dugačkog 27 kilometara”, saopštila je Evropska organizacija za nuklearna istraživanja (CERN).
Objavili da su pronašli Božju česticu?!
Podsećamo da su naučnici Evropske organizacije za nuklearna istraživanja objavili 2013. da su pronašli subatomsku česticu Higsov bozon, poznat i kao “Božja čestica”. Tada su govorili da imaju pouzdane dokaze o postojanju Higsove čestice, ključne za objašnjenje zašto materija ima masu.
Fizičar Džo Inkandela, koji je član CERN-ovog tima, rekao je da je jasno da je, kada se uzmu u obzir podaci iz 2012, otkrivena verzija sićušne elementarne čestice, ali da treba utvrditi o kom Higsovom bozonu je riječ. Prema objašnjenju škotskog fizičara Pitera Higsa i njegovih kolega iz šezdesetih godina dvadesetog vijeka, Higsova čestica trebalo bi da objasni kako su nastale subatomske čestice poput elektrona, protona i neutrona. Smatra se da je otkriće Higsovog bozona veliki korak u poznavanju fundamentalne strukture materije.
Način na koji nova čestica raguje sa drugim česticama, kao i njena kvantna svojstva daće odgovor na pitanje da li je to Higsov bozon ili ne. Na primjer, postulirano je da Higsov bozon nema spin i da ima pozitivnu parnost (parnost opisuje kako izgleda odraz čestice „u ogledalu“). CMS i ATLAS su ispitali brojne opcije za spin i parnost ove čestice, i sve ukazuju da ona ima spin nula i pozitivnu parnost.
Ovaj rezultat, kombinovan sa izmerenim interakcijama nove čestice sa drugim česticama, jak je pokazatelj da se radi o Higsovom bozonu.
“Preliminarni rezultati sa svim podacima prikupljenim 2012. godine su veličanstveni i meni je jasno da ovde zaista imamo posla sa Higsovim bozonom, iako je pred nama još mnogo posla kako bismo tačno saznali kakav tip Higsovog bozona je u pitanju”, rekao je portparol CMS tima u Cernu Džon Inkandela. Portparol tima ATLAS Dejv Čarlston dodao je da su rezultati “predivni” i rezultat ogromnog napora velikog broja posvećenih ljudi.
